Koningsdag 2023. Dit jaar heb ik naar de koning gekeken anders dan alle andere jaren. De afgelopen weken werd namelijk de vraag naar buiten gebracht of Nederland klaar is voor afschaffing van het koningshuis. De vraag is niet voor niets naar buiten gebracht, daarvoor weet ik iets te goed hoe media, politiek en macht opereren. Het is een signaal of beter gezegd, een aankondiging van de richting waar onze democratie naar toe zal gaan: van monarchie naar republiek.

De vraag die er direct bij gesteld moet worden en de meeste aandacht hoort te krijgen, is waar in onze democratie de macht volledig komt te liggen als de koning verdwijnt? Het antwoord is verontrustend. Het is daar waar de macht al ligt en de afgelopen decennia zorgwekkend hard is gegroeid, blijft groeien en inmiddels een gevaar vormt voor onze democratie: bij politieke partijen. Scherper verwoord: bij “de top van politiek partijen” - oftewel een handje vol mensen die zich verschuilen achter “de partij” en alles behalve transparant opereren in de macht.

De grondwet is helder: wij hebben volksvertegenwoordigers. De leden van de Eerste en Tweede Kamer zijn er voor het hele Nederlandse volk. Alleen het probleem is dat in de praktijk de leden (bewust of onbewust gedwongen) in de eerste plaats er zijn voor hun politieke partij. De grondwet kent geen politieke partijen! Politieke partijen hebben in 1917 de macht gegrepen en zijn sindsdien systemen geworden die onze democratie, op z'n zachtst gezegd, ondermijnen en, sterk gezegd, beschadigen.

Het boek van Jos Verveen "Baantjesjagers, leugenaars en zakkenvullers" is een aanrader om meer inzicht te krijgen in hoe de politiek onder leiding van politieke partijen functioneert - van lokaal tot landelijk. Het staat bol van voorbeelden en onderbouwingen van hoe politieke partijen zich tot machtsbeluste systemen hebben ontwikkeld, met perverse prikkels. Karaktermoorden, dolkstoten, afrekeningen, en onveilige werkomgeving; het zijn tekenen van machtspolitiek ten koste van alles met bijbehorende angstcultuur. Ik spreek uit eigen ervaring - lees hier het hele verhaal over mijn vertrek uit de politiek.

Wie bepaalt of een politicus zijn of haar werk goed doet? Wie beloont een volksvertegenwoordiger? Wie kiest de machthebbers die zitting mogen nemen in het kabinet? Wie kiest ministers of staatssecretarissen? Wie oefent zwaar invloed uit op hoe volksvertegenwoordigers hun taak uit oefenen? Wie geeft aan of iemand in de politiek mag terugkeren en wie niet? Wie beloont of straft? Wie kiest de waarden? En wie meet met verschillende maten, als het gaat om deze waarden?

Juist, politieke partijen. Het is alarmerend hoe de macht van politieke partijen groeit en blijft groeien. Nog alarmerender is hoe er omgegaan wordt met de symptomen van deze zorgwekkende ontwikkeling - zoals me-too affaires, racisme, discriminatie, karaktermoorden, en meer zaken die wijzen op een onveilige werkomgeving. De zetel van een Tweede of Eerste Kamerlid is al lange tijd slechts in de grondwet - dus alleen op papier - een zetel van een volksvertegenwoordiger. We hebben geen onafhankelijke volksvertegenwoordigers. Politieke partijen - een broedplaats voor carrière-politici - zwaaien de scepter in onze democratie. “Carrière-politici” zijn mensen die gedreven worden door positie, status, geld en macht.

De enige die de macht van politieke partijen nog enigszins in de weg zit is: de koning. Als de koning verdwijnt, krijgen politieke partijen vrij spel, dus in die zin is de democratie vooralsnog niet gebaat bij de afschaffing van de monarchie. De politiek zal eerst hand in eigen boezem moeten steken, alvorens de afschaffing van het koningshuis op tafel te leggen. Vooralsnog is onze democratie gebaat bij afschaffing van politieke partijen.

Het afschaffen van politieke partijen zorgt voor verbetering van (controle op) macht, (het spel van de) politiek en (de rol van de) media. Niet zoveel mogelijk zetels halen wordt het doel, maar een echte volksvertegenwoordiger zijn is wat gaat tellen. De achterhaalde spelregels, het verouderde paradigma van angst en ernstige gebrek aan menselijke verbinding - waar politieke partijen en hun carrière-politici in gedijen - zullen plaats maken voor onafhankelijke volksvertegenwoordigers met politiek van verbinding: Van Debat Naar Dialoog.

Eerder heb ik als D66'er het beroemde D'66 Appèl in een eigentijds jasje gestoken, het wordt tijd om Hans van Mierlo's "ontploffingstheorie" ook in een eigentijds jasje te steken. D66 moet worden opgeheven zodra zij de herinvoering van onafhankelijke volksvertegenwoordigers tot stand heeft gebracht. Zoals Hans zelf destijds letterlijk heeft gezegd: "D66 verdwijnt wanneer we het huidige politieke stelsel mee hebben helpen opblazen." Ik heb het eerder gezegd en ik blijf het zeggen: het is tijd voor een nieuw krankzinnig avontuur.

Wassila Hachchi

28 april 2023