Alle politieke partijen afschaffen? Klinkt niet alleen leuk, het werkt.

COLUMN Verrek, er reageert een columnist op mijn voorstel voor afschaffen politieke partijen en herinvoering onafhankelijke volksvertegenwoordigers. Niels Herijgens van BN De Stem heeft (vooralsnog) als enige de moeite genomen om naast de “messenger” ook de “message” aandacht te geven. (Al was het nog beter geweest als hij iets meer moeite erin had gestopt door zich inhoudelijk te verdiepen in het voorstel). Maar niks mis met een poging om van en met elkaar te leren, dus speciaal voor Herijgens in zijn stijl - en wellicht voor andere geïnteresseerden - deze blog post.

Om te beginnen, niet alleen Hachchi wil van álle politieke partijen af. Ook is niet alleen Hachchi van mening dat politieke partijen machtsmachines zijn geworden, waarin slechts een klein groepje mensen het voor het zeggen heeft. Er zijn genoeg boeken geschreven door (gefrustreerde) politici. Hachchi vindt het alleen te makkelijk om puur en alleen verslag te doen van haar ervaringen en waarnemingen. Zij draagt graag bij aan oplossingen en heeft de tijd genomen zich te verdiepen in onze democratie en wat er mis is met de uitvoering. Ook heeft Hachchi oprecht geprobeerd het gedrag van politici te begrijpen.

Verschillende historici, waaronder J.W. Oerlemans in zijn opinie “Eenpartijstaat Nederland” en het academisch proefschrift van dr A.A. de Jong “Crisis en critiek der democratie”, maar ook recenter roerden wetenschappers zich, zoals hoogleraar politicologie Tom van der Meer in “Niet de kiezer is gek”, dat van een crisis van de democratie geen sprake is en dat het echte probleem niet de kiezers of instituties zijn, maar de gevestigde politieke partijen.

Het boek van Jos Verveen "Baantjesjagers, leugenaars en zakkenvullers" is een aanrader om meer inzicht te krijgen in hoe de politiek onder leiding van politieke partijen functioneert - van lokaal tot landelijk. Het staat bol van voorbeelden en onderbouwingen van hoe politieke partijen zich tot machtsbeluste systemen hebben ontwikkeld, met perverse prikkels, waar enkel carrière-politici zich als een vis in het water voelen. Carrière-politici zijn mensen die gedreven worden door positie, status, geld en macht.

Ook Verveen is van mening dat de beste oplossingen vaak het meest eenvoudig zijn: respecteer de Grondwet, schaf politieke partijen af en kies voor herinvoering onafhankelijke volksvertegenwoordigers. Geef mensen vertrouwen in de politiek, en maak politiek die begrip en effectieve oplossingen voor sociale kwesties creëert. Dat klinkt niet alleen best verfrissend, maar is verrassend makkelijk haalbaar en werkbaar.

Betrokkenen - zoals Herijgens? - willen er niet aan beginnen omdat ze niet willen dat dingen veranderen. Ze zijn onderdeel geworden van het systeem en hebben zich hieraan aangepast. Dat voelt fijn en vertrouwd. “Zij overleven die zich het best aanpassen aan het systeem waarvan ze onderdeel uitmaken“. Betrokkenen grijpen daardoor vaak - bedoeld en onbedoeld - naar schijnoplossingen of proberen een voorstel als dat van Hachchi onnodig en onterecht complex te maken.

Vaak wordt gezegd - en dus ook door Herijgens - als er sprake is van versnippering van zetels over meerdere partijen dat ons land onbestuurbaar wordt. Het zou met onafhankelijke volksvertegenwoordigers nog moeilijker worden om knopen door te hakken. Het tegendeel is waar! Er ontstaat juist een meer evenwichtig beleid, er wordt beter geluisterd naar de voor- en nadelen van bepaalde voorstellen en er wordt beter rekening gehouden met minderheden. Er is dan minder machtspolitiek en meer dialoog - waarbij inhoud en vorm gelijkwaardige pijlers zijn.

Onafhankelijke volksvertegenwoordigers zijn mensen zoals jij en ik, en als zij gevraagd worden door hun achterban - Tweede Kamerlid is geen baan, maar een roeping - hebben zij niet alleen een mandaat maar ook een verantwoordelijkheid om zowel op inhoud als vorm de taak zo goed mogelijk te vervullen.

Uit eigen ervaring weet Hachchi dat samenwerken met collega’s van andere politieke partijen mogelijk is, zeker als die hebben laten zien verstand te hebben van dat onderwerp. Die samenwerking kan dus ook gewoon plaatsvinden bij onafhankelijke volksvertegenwoordigers, en zal zelfs nog meer groeien en werkelijk tot zijn recht komen. Overigens ook vóór 1917 - het jaar dat politieke partijen de macht hebben gegrepen - wisten volksvertegenwoordigers elkaar goed te vinden. Herijgens hoeft zich dus geen zorgen te maken over burn-outs, die juist voor komen in de politiek van politieke partijen, niet vanwege de hoge werkdruk maar doordat het toxische werkomgevingen zijn geworden: energievreters.

Laat politieke partijen weer gewoon “politieke debatclubs” zijn of kiesverenigingen die zich achter bepaalde onafhankelijke volksvertegenwoordigers scharen. Laat de kiezer een persoon kiezen als zijn of haar volksvertegenwoordiger. Het is inderdaad een vraag aan de kiezer of hij/zij hierop zit te wachten, dus niet aan Herijgens (alleen) om dit te beantwoorden.

Het is voor kiezers nu al onmogelijk om te kiezen, laten we wel wezen: de meeste mensen kiezen voor een partij vanwege de laatste mediaoptredens en niet vanwege het partijprogramma of individuele kandidaten op een lijst, behalve de lijsttrekker. De meeste kandidaten zijn onbekend. Inderdaad, met onafhankelijke volksvertegenwoordigers zullen er meer kandidaten zijn, maar hier kan een drempel voor opgeworpen worden, zoals voldoende aantal steunverklaringen. Er zal ook online of digitaal gestemd kunnen worden en hoeven alle kandidaten niet langer op een stuk papier te passen.

Hachchi is allesbehalve gefrustreerd. Ook wenst zij niemand te beschadigen - helaas is daar vooral de media mee bezig - en daarom heeft zij altijd haar momenten van spreken zorgvuldig gekozen om aan te sluiten bij “een kans op verandering”; zelfs als dat tijdelijke zwijgen betekende dat ze zelf beschadigd zou raken. Waar het Hachchi om te doen is: verbetering van (controle op) macht, (het spel van de) politiek en (de rol van de) media. Dat laatste zou Herijgens toch moeten aanspreken.